Pieta (2012)- (Πιετά)

Γράφει η Ξένια Πηρούνια

Νότια Κορέα, 2012

Σκηνοθεσία: Κιμ Κι Ντουκ

Πρωταγωνιστούν:  Λι Τζεονγκ-Τζιν, Τζο Μιτσου, Εουζτίν Κανγκ

Διάρκεια: 104'

-Tι είναι το χρήμα; Ρωτά η φερόμενη ως μητέρα του Κανγκ Ντου τον ίδιο.

-Τι είναι το χρήμα; Ρωτά λίγο αργότερα, ο σκληρός και αδίστακτος Κανγκ Ντου ένα από τα υποψήφια θύματά του;

Το χρήμα είναι «ο τρίτος πρωταγωνιστής» της ταινίας, όπως δήλωσε ο ίδιος ο Ki-duk Kim, ο οποίος ήθελε, όπως είπε, η ταινία του να αποτελέσει μια καταδίκη του «ακραίου καπιταλισμού». 

 Ο Γκαίτε γράφει στον Φάουστ (Μιλάει ο Μεφιστοφελής)

«Κατάλαβέ το, διάολε!
Χέρια, ποδάρια, κεφάλι, πισινά,
είναι δική σου περιουσία.
Γιατί να τα δουλεύεις σαν να ’ναι  δανεικά;
Πες, λόγου χάρη, πως πληρώνω την αξία
έξι αλόγων. Δεν θα έχω κάθε λόγο να θεωρούμαι
απόλυτος αφέντης τους; Τα καβαλάω κανονικά,
σαν κύριος, και κινούμαι
με πόδια είκοσι τέσσερα• προσωπικά».

 Ο Σαίξπηρ γράφει στον Τίμωνα τον Αθηναίο:

«Χρυσάφι; Κατακίτρινο, αστραφτερό, πολύτιμο χρυσάφι; Όχι, Θεοί, νωθρός δεν είμαι εγώ πιστός! ... Τόσο χρυσάφι θα κάνει άσπρο το μαύρο, άσχημο τ’ όμορφο, σωστό το λάθος, σπουδαίο το χυδαίο, νέο το παλιό, γενναίο το δειλό... Αυτός ο κίτρινος σκλάβος φτιάχνει και παύει νόμους, ενόχους αθωώνει, κάνει ευλογία την ευλογιά, παίρνει τους κλέφτες και τους δίνει αξία, υπόληψη και λόγο προεστού. Αυτός μέχρι που βρίσκει γαμπρό στη χήρα την γριά. Αυτήν που βγαίνει απ’ το νοσοκομείο με τα σπυριά της να ξερνούν βρώμα φρικτή και να ξερνάς μπροστά τους, την στολίζει, τη μυρώνει, σαν λουλούδι ανοιξιάτικο την κάνει. Ε, χώμα εσύ καταραμένο, πόρνη της ανθρωπότητας, εσύ που κάνεις να σπαράζονται οι όχλοι των εθνών».

Ο Σαίξπηρ τονίζει ιδιαίτερα τις πάρα κάτω δυο ιδιότητες του χρήματος:

1.Είναι η ορατή θεότητα, η μεταμόρφωση όλων των ανθρώπινων και φυσικών ιδιοτήτων στα αντίθετά τους, η καθολική σύγχυση και αντιστροφή των πραγμάτων, συμφιλιώνει τ' αδύνατα.

2.Είναι η καθολική πόρνη, ο καθολικός μαστροπός ανθρώπων και εθνών.

Ο Καρλ Μαρξ στα «Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα», ερμηνεύοντας αποσπάσματα έργων του Σαίξπηρ και του Γκαίτε (Τίμων ο Αθηναίος και Φάουστ), δείχνει με έξοχο και παραστατικό τρόπο, το πώς μέσω του χρήματος, η κοινωνική δύναμη αντιστρέφεται σε ατομική δύναμη των κατόχων του χρήματος. Πώς το χρήμα μεταστρέφει κάθε μια από τις ουσιαστικές δυνάμεις του ανθρώπου στα αντίθετά τους. "...Αυτό που υπάρχει για μένα μέσα από τον σύνδεσμο του χρήματος, αυτό που μπορεί να πληρώσει το χρήμα, αυτό ακριβώς είμαι εγώ, ο κάτοχος του χρήματος. Οι ιδιότητες του χρήματος είναι δικές μου, εμένα του κατόχου, ιδιότητες και ουσιαστικές δυνάμεις. Έτσι αυτό που ε ί μ α ι και αυτό που μ π ο ρ ε ί  ν α  κ ά ν ω, σε καμιά περίπτωση δεν καθορίζεται από την ατομικότητα μου.

Αντιστρέφει την ουσιαστική αξία των πραγμάτων και κάνει τον άνθωρο ένα ον ταπεινωμένο και καταφρονημένο χωρίς τίποτα το ανθρώπινο μέσα του.

Η Πιετά είναι μια ταινία για τη βία του χρήματος. Ο ήρωας εισπράκτορας εκτελεστής συμβολαίων ακρωτηριασμού είναι «ο διάβολος που βάζει σε πειρασμό τους ανθρώπους για τα φράγκα», είναι μια μηχανή χωρίς συναισθήματα, ένας γιος χωρίς μάνα. Και τότε εμφανίζεται μια μήτηρ πάσης κακίας από το πουθενά, έτοιμη για όλα, να μιλά αινιγματικά για Αγάπη, Τιμή, Βία, Οργή / Μίσος, Ζήλια, Εκδίκηση, Θάνατο. 

Αυτό που φαίνεται σαν μια απλοϊκή ηθική ιστορία (για το πώς ένα παιδί γίνεται σκληρό από την κοινωνία) ή μια παράξενη και αμφιλεγόμενη ερωτική ιστορία (η ταινία έχει προκαλέσει με κάποιες από τις σκηνές της) είναι στην ουσία ένας ύμνος στην ανθρωπιά, σπαρακτικός και συγκινητικός.

Ας δούμε όμως, τι λέει ο ίδιος ο σκηνοθέτης Κιμ Κι-Ντουκ, για τη νέα του δημιουργία και τον τίτλο της ταινίας του που παραπέμπει στο γλυπτό έργο του Μιχαήλ Άγγελου Πιετά που σημαίνει έλεος ενώ η σύνθεση του έργου είναι γνωστή και ως αποκαθήλωση. Το διάσημο γλυπτό απεικονίζει το σώμα του Ιησού στα πόδια της μητέρας του Μαρίας, μετά τη Σταύρωση και την αποκαθήλωση.

 «Τα χρήματα βάζουν τους ανθρώπους αναπόφευκτα σε μια δοκιμασία με την καπιταλιστική κοινωνία στην οποία ζουν, μια και οι άνθρωποι αυτοί ζουν με την ψευδαίσθηση (ή βασανίζονται καλύτερα) ότι τα χρήματα μπορούν να λύσουν τα πάντα στη ζωή τους. Τα χρήματα είναι το ουσιαστικό πρόβλημα για τα περισσότερα από τα κακά που έχουν εμφανιστεί στον πλανήτη μας την εποχή αυτή. Σε αυτή την ταινία μου, δυο άνθρωποι που δίνουν και δέχονται πόνο συναντιούνται τυχαία, για να γίνουν τελικά οικογένεια. Και μέσα από την εικόνα αυτής της οικογένειας συνειδητοποιούμε ότι είμαστε συνεργοί για όλα αυτά που εμφανίζονται στον κόσμο αυτή την περίοδο. Τα χρήματα είναι αυτά που θα υποβάλλουν τελικά τις θλιβερές ερωτήσεις της ζωής μας έως ότου οι άνθρωποι της εποχής μας πεθάνουν. Τελικά, αυτό που θα γίνει είναι να καταλήξουμε να είμαστε χρήματα ο ένας για τον άλλο, θάβοντας τους εαυτούς μας μέσα σε μια πύρινη άσφαλτο. Κι έχω την ανάγκη να στραφώ στον ουρανό και να φωνάξω με την πενιχρή πίστη που υπάρχει σήμερα: «Θεέ μου, δείξε έλεος για εμάς». Από τους μεγάλους πολέμους στα συνήθη εγκλήματα των ημερών μας, πιστεύω ότι όλοι εμείς που ζούμε σε αυτή την εποχή είμαστε αμαρτωλοί και συνεργοί σε ότι κακό συμβαίνει. Δεδομένου ότι κανείς από εμάς δεν είναι δέσμιος των θείων, αποφάσισα να ονομάσω αυτή την ταινία «Pieta» επιδιώκοντας το έλεος του Θεού.»

Το χρήμα είναι παγκόσμιο και όσο υπάρχει και κινεί αυτό τον κόσμο, θα υπάρχουν ταινίες όπως το Πιετά. Όσο αυτό κυριαρχεί, πάντα θα υπάρχουν χαρακτήρες σαν τον Kang-do που θα βασανίζουν άλλους και πάντα θα υπάρχουν σύγχρονες Πιετά-μανάδες που θα θρηνούν τους γιους τους.

Το χρήμα είναι η αλλοτριωμένη ικανότητα του ανθρώπινου γένους.

Είναι η αγάπη η λύτρωση;