Οι Αισθηματίες | 2014

αισ

Οι Αισθηματίες | Νίκος Τροανταφυλλίδης | 2014 | 94' | Πρωταγωνιστούν: Τάκης Μόσχος, Δημήτρης Λάλος, Χάρης Φραγκούλης, Ηλιάνα Μαυρομάτη

Ένας μεσήλικας αστός, υπεράνω πάσης υποψίας, με το παρατσούκλι ο “Δάσκαλος” (που ενσαρκώνει ο δωρικός Τάκης Μόσχος), ζει απομονωμένος στην παραθαλάσσια έπαυλή του μαζί με την έφηβη κόρη του. Στη πραγματικότητα, είναι ένας αρχαιοκάπηλος τοκογλύφος που διακινεί τα κλοπιμαία του μέσα σε νεκροφόρες που διασχίζουν την Αθήνα. Τις βρωμοδουλειές του έχουν αναλάβει δύο νεαροί: o Eρμής και ο Γιάννης οι οποίοι όμως θα παρεκκλίνουν από τον προσωπικό “ηθικό” κώδικα του Δασκάλου, όταν ο ένας θα ερωτευτεί την κόρη του τελευταίου και ο άλλος μια πόρνη. Διαπράττουν μια ύβρη και θα πρέπει να πληρώσουν γι αυτή.

αισθηματιεσ

Τα αποσπάσματα που διαβάζει η κόρη του Δασκάλου από τον Εκκλησιαστή αλλά και οι διάλογοι του Γιάννη και του Ερμή που ως φλας μπακ μας εισάγουν στην ταινία, δεν είναι τυχαία και προοικονομούν, σαν μια σύγχρονη αρχαία τραγωδία, την τιμωρία που θα υποστούν όσοι διαπράττουν την ύβρη. Και η ύβρις εδώ είναι η Αγάπη, είναι το ότι οι ήρωες ένιωσαν, αισθάνθηκαν και έτσι έσπασαν την αέναη επανάληψη των νόμων της βίας και της ματαιότητας του κόσμου. Η Αγάπη ως ρήξη στην αβάσταχτη επανάληψη της ματαιότητας. Ο Γιάννης και ο Ερμής απαντούν ουσιαστικά στα λόγια του Εκκλησιαστή που διαβάζει η Αναστασία στην αρχή τη ταινίας.

“Ματαιότης ματαιοτήτων, είπε ο Εκκλησιαστής, ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης. Ποιο είναι το κέρδος του ανθρώπου που μοχθεί αδιάκοπα κάτω απ᾽ τον ήλιο; Οι γενιές φεύγουν και έρχονται, όμως η γη παραμένει στους αιώνες.”

Ο Εκκλησιαστής γράφτηκε κατά πάσα πιθανότητα τον 3ο αιώνα π.Χ. Περιλαμβάνεται στην εβραϊκή Βίβλο και τη χριστιανική Παλαιά Διαθήκη. Παραμένει ένα αίνιγμα. Την ίδια στιγμή που χαρακτηρίζεται ως το σκοτεινότερο κείμενο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Εκκλησιαστής περιγράφεται και σαν ένας φιλοσοφικός ύμνος στη χαρά. Ίσως γιατί τόλμησε να βυθιστεί πέρα ως πέρα στο σκοτάδι της ματαιότητας, για να βρει ένα πράγμα αληθινά φωτεινό. Είναι ένα βιβλικό κείμενο για το νόημα της ζωής και ένα ερώτημα φιλοσοφικό για το πώς να αντέξει κανείς τη ματαιότητα. Πώς;

αισθημ

Αυτό διερευνά ο Τριανταφυλλίδης μέσα από μια ταινία που θα την εντάσσαμε στο νεο-νουάρ και το κάλτ, αφού έχει τα στοιχεία του αμερικάνικου νουάρ προσαρμοσμένα σε μια σκληρή και ζοφερή ελληνική πραγματικότητα που δίνεται σαν φέτα ζωής και ως άλλος «αλιεύς μαργαριταριών» συγκεντρώνει στους «Αισθηματίες». Η πιο διάσημη άρια από όπερα του Μπιζέ «Αλιείς Μαργαριταριών», «Je Crois Entendre Encore», επανέρχεται στην ταινία μαζί με τα λόγια του Εκκλησιαστή συνδέοντας το παρόν και το παρελθόν με μια κυκλική προσέγγιση του χρόνου η οποία διαρρηγνύεται μόνο με την ύβρη των ηρώων μας, με το ότι γίνονται Αισθηματίες.

Οι διακειμενικές αναφορές είναι πάμπολλες και είναι αυτές που προσδίδουν το κάλτ στην ταινία που είναι μεταξύ άλλων και ένα μουσικό μωσαικό που ενώνει τον Νίκο Γούναρη με τους Υell O Yell, τον Αλέξανδρο Βούλγαρη γνωστό ως The Boy με τον Λευτέρη Μυτιληναίο που τραγουδά ο ίδιος σε μια σκηνή μέσα στο μπαρ, τους Kόρε Ύδρο με τη Τζένη Βάνου. Τα περάσματα του Πέτρου Τατσόπουλου, του Ρένου Χαραλαμπίδη, του Βασίλη Μαζωμένου, του Γιώργου Ξυκομηνού σε αυτούς τους ρόλους δίνουν επίσης τον καλτ τόνο της ταινίας. Στις σκηνές με τα αγάλματα, εύκολα διαβάζει κανείς την αναφορά στην Περιφρόνηση του Γκοντάρ σε ένα συνεχές πινγκ πονγκ ανάμεσα στο μελόδραμα και το νουάρ, τη Μικρή και τη Μεγάλη Τέχνη, το απολλώνειο και το διονυσιακό, τον κανόνα και την παρέκκλιση σε έναν κόσμο που περισσότεροι είναι εκείνοι που είναι από μέσα πεθαμένοι και απ΄όξω ζωντανοί που έλεγε η Δανάη.

αισθ

Υπέροχο νευρικό μοντάζ από τον Γιώργο Μαυροψαρίδη, σαρκαστικό χιούμορ από τον Τριανταφυλλίδη, ατμοσφαιρική φωτογραφία από τον Γιάννη Κοτρώτση, με τρεις γυναίκες (Αθηνά Παππά, Ευτυχία Γιακουμή, Ηλιάνα Μαυρομάτη) να προσθέτουν στο φιλμ σκηνές ελαφριές και σκληρές μαζί όπως εκείνη της Αθηνάς Παππά με τον Χάρη Φραγκούλη.

-Πουτάνα από επιλογή. Δηλαδή;, αναρωτιέται ο Γιάννης. - Δεν καταλαβαίνω γιατί εσείς οι άντρες πάντα μπαίνετε στο τρυπάκι να μας σώσετε. Και ποιος σας είπε ότι εμείς θέλουμε να σωθούμε; - Mα δεν κατάλαβες. Εγώ θέλω να σωθώ., απαντά εκείνος. -Τότε πήγαινε σε κανένα Παπά να εξομολογηθείς., του λέει.

αισθ

Και ερχόμαστε πάλι στον Εκκλησιαστή, στην αρχή, στην κυκλική αφήγηση που είναι μια από τις ευφυείς σκηνοθετικές πρακτικές της ταινίας. Και οι εβραίοι και οι χριστιανοί δυσκολεύτηκαν να συμφιλιωθούν με τούτο το βιβλίο. Δεν είναι ούτε η ανάδειξη της ματαιότητας ούτε η εικόνα του Θεού που παρουσιάζει, ενός Θεού μάλλον μοχθηρού. Είναι η άρνηση κάθε προσδοκίας για μετά θάνατον ζωή. “Εδώ είναι ο παράδεισος κι η κόλαση εδώ” τραγουδά κι η Βίκυ Μοσχολιού, και νομίζω ότι ο Τριανταφυλλίδης φωνάζει ό,τι και οι ήρωές του, πως μόνο για την αγάπη αξίζει να ζει και να πεθαίνει κανείς. Με οδηγό αυτήν και μόνο λοιπόν, ο σώζων εαυτόν σωθήτω.