Κωδικός 46 (2003) - (CODE 46)
Ο αρχαιοελληνικός μύθος σε οποιαδήποτε από τις μορφές του, του έπους ή του δράματος, ενέπνεε και συνεχίζει να εμπνέει τον πνευματικό κόσμο απανταχού της γης.
Γράφει ο Πολύκαρπος Πολυκάρπου
Σκηνοθεσία: Μάικλ Γουιντερμπότομ
Πρωταγωνιστούν: Τιμ Ρόμπινς, Σαμάνθα Μόρτον, Ζαν Μπαλιμπάρ
Διάρκεια:92'
Ο αρχαιοελληνικός μύθος σε οποιαδήποτε από τις μορφές του, του έπους ή του δράματος, ενέπνεε και συνεχίζει να εμπνέει τον πνευματικό κόσμο απανταχού της γης. Φιλόσοφοι, όπως ο Χέγγελ, ο Νίτσε, o Κίρκεγκωρ προβληματίστηκαν γύρω από το τραγικό, σαν αφηρημένη αισθητική και οντολογική κατηγορία. Ο Φρόϋντ, ονόμασε οιδιπόδειο το σημαντικότερο τμήμα της, περί συμπλεγμάτων, ψυχικής θεωρίας του. Δυτικοί αλλά και Έλληνες θεατρικοί συγγραφείς, όπως ο Σαρτρ, ο Κοκτώ, ο Τ. Σ. ΄Ελιοτ, ο Ανούϊγ, ο Ο’ Νηλ, ο Καζαντζάκης, ο Βερναρδάκης, ο Βασιλειάδης, ο Αλέξανδρος Μάτσας, ο Ζιώγας, δανείστηκαν το περιεχόμενο, και, πολλές φορές, τη μορφή, της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας για να ντύσουν με κύρος της το δικό τους θεατρικό λόγο. Αυτή ταύτιση των στοιχείων του μύθου με τα στοιχειά της σύγχρονης πραγματικότητας στη θεωρία της λογοτεχνίας ονομάζεται μυθική μέθοδος.
Τη μέθοδο αυτή χρησιμοποιεί και ο σεναριογράφος της σημερινής ταινίας Φρανκ Κότρελ Μπόϋς, έχοντας ως υπόδειγμα των Οιδίποδα Τύραννο του Σοφοκλή. Ο Οιδίπους Τύραννος είναι ο Παρθενώνας της τραγωδίας. Όπως στο αριστούργημα του Ικτίνου ο Δωρικός και ο Ιωνικός ρυθμός ισορροπούν πλήρως, με τον ίδιο τρόπο ο Οιδίπους Τύραννος, εναρμονίζει αρχαϊκά και νεωτερικά στοιχειά σε μια ενιαία εντελέχεια.
Ο μελλοντικός κόσμος στον οποίο διαδραματίζεται η ταινία, είναι μια ουτοπία που, όπως όλες οι ουτοπίες, είναι ή καταλήγουν να είναι δυστοπίες. Ελέγχεται και κυριαρχείται από τη Σφίγγα, μια εξουσιαστική εταιρεία, και είναι χωρισμένος σε ζώνες στις οποίες κατατάσσονται οι άνθρωποι συμφώνα με το γενετικό τους κώδικα. Μια ευγονική η οποία επειδή βρίσκεται επάνω από φυλές, θρησκείες, έθνη και γλώσσες, διατείνεται ότι δεν είναι ρατσιστική, άλλα αποτελεί έλεγχο ποιότητας. Είναι μια πολιτεία που δεν εκφυλίζεται, δεν μεταβάλλεται, μια πολιτεία που είναι ελεύθερη από το κακό της αλλαγής και της διαφθοράς, είναι μια άριστη, μια τέλεια πολιτεία. Μια κοινωνία όπου το σεξ είναι μια καθαρά φυσική πράξη και διέπεται από αυστηρούς και άκαμπτους κανόνες. Εδώ δε θεωρώ τυχαίες κάποιες μακρινές συγγένειες με την Πολιτεία του Πλάτωνα.
Όπως ο Οιδίπους, έτσι και οι ήρωες της ταινίας είναι αμαρτωλοί αλλά και αθώοι, είναι αιμομίκτες άλλα από άγνοια. Η τιμωρία αντίστοιχο της τύφλωσης του Οιδίποδα, είναι η εξάλειψη από τη μνήμη όλων των στοιχείων της αμαρτίας. Όμως ο μύθος για να συνταιριάζει με την μετα-μυθική εποχή μας χρειάζεται έναν μετά-μύθο. Και εδώ η πρόταση του σεναριογράφου είναι ιδιοφυής: Ο έρωτας. Που αποθεώνεται στο γνωστό χορικό της Αντιγόνης, που αναλύεται και ιδεοποιείται στον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα, ό οποίος σαν αναρχικό και ασυμβίβαστο στοιχειό, είναι από τη φύση του αντιεξουσιαστικός και απειλή σοβαρά την τάξη και την ασφάλεια της κοινωνίας.
«Το ζητούμενο για την εξουσία», λέει ο Φουκώ, «είναι ο έλεγχος και η ρύθμιση των σχέσεων, πράγμα που προϋποθέτει κυρίως μια ιδεολογική υπαγωγή και λιγότερο ένα σύστημα απαγορεύσεων». Αυτή η ιδεολογική υπαγωγή κινδυνεύει, τίθεται εν αμφιβόλω, ανατρέπεται με τον έρωτα, ακόμη και αν αυτός είναι καταδικασμένος από γενετική ασυμβατότητα.
Ο Μάικλ Γουιντερμπότομ με την ψυχρή και αποστασιοποιημένη κινηματογράφηση του σεναρίου, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα φιλμ νουάρ, η οποία συμφυρόμενη με την αλλοτρίωση της σύγχρονης ζωής θα γεννήσει τη δυστοπία του αύριο. Άρα το Μέλλον είναι Σήμερα.
Η παντελής απούσα τεχνικών οπτικών εφέ, η ανόσια χώρο-γεωγραφία όπου η Σαγκάη βρίσκεται στην έρημο του Ντουμπάι και το Σηάτλ στην Ινδία, η γλώσσα που είναι μια μίξη αγγλικών, ισπανικών με γαλλικά και κινέζικα, δημιουργούν ένα μέλλον φτιαγμένο από τα στέρεα υλικά του παρόντος. Εδώ θυμάστε το περίφημο νυχτερινό τράβελίνγκ μονοπλάνο του Ταρκόσφκι στο Σολάρις, όπου ο νέος αυτοκινητόδρομος του Τόκιο κινηματογραφημένος με τον μοναδικό ποιητικό ταρκοφσκικό τρόπο προεκτείνει το παρόν στο μέλλον.
Οι δημιουργοί της ταινίας εξυφαίνουν τα σύγχρονα υλικά τους επάνω στον καμβά του αρχαίου μύθου, αποδεικνύοντας, για άλλη μια φορά, το ότι ο μύθος δεν είναι μια τελεσμένη κλειστή φόρμα, αλλά μια εν ροη διαδικασία που ρέει μεταλλασσόμενη ες αεί.
υ.γ. Χαρείτε στη σκηνή του καραόκε στο κλαμπ, την καμέο εμφάνιση του του Μικ Τζόουνς να τραγουδά το Should I stay or should I go!
