Η Προσβολή (2017)- (The Insult)

Γράφει ο Πολύκαρπος Πολυκάρπου

Λίβανος, 2017

Σκηνοθεσία: Ζιάντ Ντουεϊρί 

Πρωταγωνιστούν:  Αντέλ Καράμ, Κάμελ Ελ Μπάσα, Καμίλ Σαλαμέχ

Διάρκεια: 112΄

Ο Λίβανος, αγαπητοί φίλοι, βιώνει χρόνια τώρα ένα μεγάλο ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό τραύμα. Μπορεί ο εμφύλιος να τέλειωσε, το 1990, η κοινωνία όμως παραμένει βαθιά διχασμένη, με τα αίματα έτοιμα να ξανάψουν και τις εφιαλτικές μνήμες να ξαναζωντανέψουν.

Αυτή την υποβόσκουσα ατμόσφαιρά της θανάσιμης αναμονής, σαν την νηνεμία πριν από την καταιγίδα, προσπαθεί να μας μεταφέρει ο Ντουεϊρί στην ταινία που θα δούμε. Η Προσβολή, δεν είναι μια ταινία που προσπαθεί να αποδώσει δικαιοσύνη, είναι μια ταινία που διερευνά τη δυνατότητα εξιλέωσης και λύτρωσης. Όταν δείχνει ότι στο Λίβανο σήμερα οι Παλαιστίνιοι προσφυγές δεν έχουν εργασιακά δικαιώματα, και ας αποτελούν το 10% του ενεργού πληθυσμού, η τοπική ιδιαιτερότητα  μετατρέπεσαι  σε παγκόσμια πρακτική.

Ποιος μπορεί, αγαπητοί φίλοι, να ορίσει τι είναι σημαντικό και τι ασήμαντο, τι είναι ουσιώδες και τι τετριμμένο; Ο καθένας τέτοιου είδους ερωτήσεις τις παλεύει όπως θέλει και όπως μπορεί. Έτσι και οι ήρωες τις ιστορίας μας, ένας Λιβανέζος χριστιανός και ένας μουσουλμάνος Παλαιστίνιος πρόσφυγας σέρνονται στα δικαστήρια για να βρουν το δίκιο τους, μετά από ένα λεκτικό διαπληκτισμό. Και η μηχανή της ιστορίας του, χρόνου, της μισαλλοδοξίας, όπως θέλετε πέστε την, αρχίζει να λειτουργεί.

Και όταν στο παιχνίδι μπαίνουν τα μίντια και οι πολιτικοί, η δικαιοσύνη γίνεται πια πρόσχημα και η οποία δικαίωση καταδίκη.

Σοφά ο Ντουεϊρί κινεί την αφήγησή του σε δύο επίπεδα στο προσωπικό/ιδιωτικό και το δημόσιο/κοινωνικό/πολιτικό. Στο ιδιωτικό οι αντίδικοι είναι τίμιοι, δουλευτές, καλοί πατέρες και σύζυγοι.

Εδώ παρακαλώ προσέξτε τη μάταια προσπάθεια των γυναικών των ηρώων, για κατευνασμό και συμφιλίωση. Στο κοινωνικό/πολιτικό, όμως, εξωτερικεύουν, μάλλον άγαρμπα, τα δαίμονες και τα τραύματα που κουβαλούν μέσα τους  παλεύοντας για δικαίωση. Ο χριστιανός Τόνυ, έζησε τη σφαγή του Νταμούρ, 20 Ιανουαρίου 1976, από την οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και αριστερούς Λιβανέζους πολιτοφύλακες, και ο μουσουλμάνος Γιασάρ έζησε, και ζει ,όλο το δράμα του δικού του λαού. Η  οργή που νιώθουν και οι δύο ήρωες είναι αναπαλλοτρίωτη, γιατί αν τη αποποιηθούν αισθάνονται ότι θα επέλθει ο υπαρξιακός θάνατός τους. Μπορεί κάνεις άραγε να καυχηθεί ότι έχει το μονοπώλιο του πόνου και των δεινών; Ποιος και πώς μπορεί κάτω από αυτές τις συνθήκες να αποδώσει δικαιοσύνη και τι δικαιοσύνη θα είναι αυτή!;

Ο Ντουεϊρί, που σπούδασε στις ΗΠΑ και ήταν κάμεραμαν του Ταραντίνο, έχει αφομοίωση την αμερικανική σχολή, αλλά χωρίς να απαλλοτριώνει την προσωπικότητά του και  να αποποιείται την άποψη του. Γεννημένος το 1963, στη Βηρυτό έζησε την τραγωδία του εμφυλίου πολέμου και γνωρίζει από πρώτο χέρι γεγονότα και καταστάσεις.

Οι σκηνές του δικαστηρίου έχουν τη σαφήνεια που έχουν παρόμοιες σκηνές στις ταινίες του Σίντνεϊ Λιούμετ , η διεύθυνση τον έξοχων ηθοποιών είναι υποδειγματική, με τον Κάμελ ελ Μπάσα  να κερδίζει τον βραβείο του πρώτου ανδρικού ρόλου στη Βενετία.

Τελειώνω με κάτι συμβολικό και ελπιδοφόρο: το σενάριο της ταινίας το έγραψαν, από κοινού, ο Χριστιανός, Ντουεϊρί και ο Μουσουλμάνος Ζόελ Τούμα.