Η Στρατηγική Της Αράχνης (1970)

strategia

H Στρατηγική Της Αράχνης, La Strategia Del Ragno

Iταλία, 1970

Σκηνοθεσία: Μπερνάρντο Μπερτολούτσι

Πρωταγωνιστούν: Τζούλιο Μπρότζι, Αλίντα Βάλι

Διάρκεια: 100΄

Η Στρατηγική  της Αράχνης, αγαπητοί φίλοι, μαζί με τον Κονφορμίστα, που γυρίστηκαν την ίδια χρονιά, δημιουργούν ένα δίπτυχο, και αποτελεί μια, από άλλη άποψη, ματιά, επάνω στο φασισμό, τον ηρωισμό, την προδοσία, τα ψεύδη και τα μυστικά της ιστορίας.

Αισθητικά παίζει με τη βαριά μεγαλοπρέπεια του μπαρόκ και τη λιτότητα του μοντέρνου και ξεπερνά τα αυστηρά κινηματογραφικά όρια ακροβατώντας ανάμεσα σε μια οπερατική θεατρικότητα αλά Βισκόντι και μια χρονικά άναρχη αντί- αφήγηση αλά Γκοντάρ.

Με βάση το διήγημα του Μπόρχες  «Θέμα του προδότη και του ήρωα», κατασκευάζει μια φανταστική, στο φιλμικό χώρο και χρόνο, πόλη, και αφήνει, αυτό το φυσικό φαινόμενο που λέγεται Βιτόριο Στοράρο, να την χτίσει κυριολεκτικά με φως, σκιά και χρώμα.

strategia

Η ταινία διαρθρώνεται εσωτερικά σε δύο φανερά επίπεδα: α) στο πολιτικό, ιστορικό με υποσκιές την αλήθεια και το ψέμα, ατομικό ή συλλογικό και β) το ψυχαναλυτικό.

Η ιστορία και ο άνθρωπος είναι μια σχέση μοιραία: ποιός είναι το αντικείμενο και ποιός το υποκείμενο, ποιος το αίτιο και ποιός  το αιτιατό. Ιστορία όμως είναι και ο χρόνος που δεν κυλά πια σε ευθύγραμμη ροή αλλά σπειροειδώς. Έτσι η ίδια στιγμή μπορεί να επανέλθει τη μια φορά σαν αλήθεια και την άλλη σαν ψέμα.

Όπως ο Μπερτολούτσι, στον Κονφορμίστα, άντλησε  υλικό από το έργο του Βίλχελμ Ράιχ, έτσι και εδώ αντλεί υλικό από τον Ρολάν Μπαρτ και τις απόψεις του για τη σχέση ιστορίας, μύθου και μυθοποίησης.

Όπως όλοι γνωρίζουμε ο μύθος αποτελεί αποκλειστική λειτουργία της ανθρώπινης συνείδησης. Ο μύθος όμως σαν σημειολογικό σύστημα, έτσι δηλαδή όπως το εννοεί ο Μπαρτ και ο Μπερτολούτσι, αδειάζει το πραγματικό και το κάνει απολιτικό επειδή μόνο το πραγματικό είναι πολιτικό. Η μυθοποίηση επομένως είναι ψευδής απολιτική και κοινωνικά επικίνδυνη. Γύρω από τη μυθοποίηση της πραγματικότητας για λόγους σκοπιμότητας κινείται ο μύθος της ταινίας μας.

strategia

Ο Άθως Μανιάνι επιστρέφει στην πόλη Τόρα, για να μάθει την αλήθεια για το θάνατο του πατέρα του, τοπικού αντιστασιακού αρχηγού και αντιφασίστα που τον δολοφονήσαν οι φασίστες μέσα στο τοπικό θέατρο. Έχει το ίδιο όνομα με εκείνον και του μοιάζει καταπληκτικά. Η πόλη είναι σχεδόν άδεια, την κατοικούν μόνο γέροι και έχει αγάλματα και οδούς στο όνομα του ήρωα πατέρα του. Όλα δείχνουν πως ο χρόνος έχει σταματήσει την ημέρα και την ώρα της δολοφονίας. Όλοι θέλουν να ξεχάσουν, η φασιστική περίοδος πρέπει να καλυφθεί με λήθη. Ο Άθως γιος πελαγοδρομεί, ποιός ήταν ο πατέρας του; Ποιός είναι αυτός;

Εδώ εισέρχεται το δεύτερο ψυχαναλυτικό επίπεδο- ο γιος για να χειραφετηθεί πρέπει να σκοτώσει τον πατέρα του, γνωστό φροϋδικό κλισέ της πατροκτονίας εξαιτίας του οιδιποδείου συμπλέγματος. Θα το πετύχει;

Το τέλος της ταινίας με τον Άθω να περιμένει το τραίνο, μου θύμισε το ποίημα του Καβάφη, «η Πόλη». «Δεν υπάρχει πλοίον δι’ εσέ δεν υπάρχει οδός».