H Υπόσχεση

δαρ

La Promesse| Σκηνοθεσία: Ζαν-Λικ και Πιέρ Νταρντέν | Γαλλία, Βέλγιο| 1996 | 90΄ 
Πρωταγωνιστούν: Ζερεμί Ρενιέ, Ολιβιέ Γκουρμέ, Ασιτά Ουεντραογκό.

"Η ελπίδα μάς δόθηκε μόνο χάρη στους χωρίς ελπίδα", έγραφε ο Βάλτερ Μπένγιαμιν

Είκοσι χρόνια πριν, το 1996, όταν λέξεις όπως ανεργία, κρίση, μετανάστευση δεν αποτελούσαν μέρος του καθημερινού μας λεξιλογίου και ακόμα οικοδομούνταν το όραμα της Ευρώπης ως μια Γη της Επαγγελίας, οι αδελφοί Νταρντέν σκηνοθετούν την "Υπόσχεση". Καμβά τους αποτελεί σχεδόν πάντα, η γειτονιά τους, η βιομηχανική περιοχή της Λιέγης στο Βέλγιο, οι αναγωγές όμως είναι πανευρωπαϊκές, παγκόσμιες και πιο επίκαιρες από ποτέ.
Ο Ροζέ είναι ένας διεφθαρμένος επιχειρηματίας που φέρνει στην Αμβέρσα μετανάστες τους οποίους υποτίθεται πως προστατεύει από το νόμο με αντάλλαγμα την εργασία τους. Τους δίνει μισθούς πείνας για εξουθενωτική δουλειά και τους χρεώνει εξωφρενικά ενοίκια για άθλια στέγαση. Ο 15χρονος γιος του, Ιγκόρ, είναι πιστός στον πατέρα του, παρά τη συχνά βίαιη συμπεριφορά του και έχει μάθει να κλέβει και να διαστρεβλώνει την αλήθεια. Όταν ο Αμιντού, ένας από τους μετανάστες, σκοτώνεται στην οικοδομή όπου εργάζεται, ο Ροζέ τον θάβει στο τσιμέντο μιας υπό κατασκευή πολυκατοικίας, για να αποφύγει τις φασαρίες με τις αρχές.
Είναι ακριβώς τότε που ξεκινά η σταδιακή συνειδητοποίηση του Ιγκόρ.

dar

Ακολουθώντας το μάθημα του δασκάλου τους, Ρομπέρ Μπρεσόν, οι Νταρντέν μιλούν για αυτή τη συνειδητοποίηση του Ιγκόρ, φτιάχνοντας "όχι ωραίες εικόνες, αλλά εικόνες απαραίτητες".  Οι Νταρντέν αποδεικνύουν ότι η δύναμη του ρεαλιστικού και κοινωνικά προβληματισμένου κινηματογράφου δεν βρίσκεται στο μέγεθος της πολιτικής καταγγελίας που κάνει, αλλά στη μετουσίωση της ρεαλιστικής πραγματικότητας σε αισθητική πραγματικότητα.

Στην υπόσχεση, ανάμεσα στον αμοραλιστή-εντολοδόχο πατέρα Ροζέ και στον γιο-υποδοχέα Ιγκόρ υπάρχει μια επαγγελματική σχέση νοσηρής συνενοχής και εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου και της δυστυχίας στην παράνομη «επιχείρηση» που διευθύνουν. 
Το σώμα του Αμιντού κρυμμένο και σκεπασμένο με λαμαρίνες δεν είναι παρά η ίδια η κοινωνία και ο καθένας και η καθεμία ξεχωριστά που κρύβουν τις ενοχές και τις ντροπές κάτω από το χαλί. 


Βιομηχανικά τοπία, ερασιτέχνες ηθοποιοί, λίγα λόγια, πολλοί θόρυβοι, πνιγμένοι φωτισμοί, ο ιδρώτας των σωμάτων, ο επιθανάτιος ρόγχος του άτυχου Αμιντού, τα δάκρυα της Ασιτά, η οργή του Ροζέ και η παγωνιά των δωματίων, μια σχεδόν ανυπόφορη γεύση του πραγματικού: αυτό είναι το οπτικό σύμπαν των Νταρντέν. 
Η προσωπική ευθύνη και ηθική είναι ένα θέμα που υπάρχει σε όλες τις ταινίες τους. Ο Ροζέ κάνει τα πάντα για να κάνει τον γιο του σαν αυτόν: με τα ίδια τατουάζ, με το ίδιο δαχτυλίδι, σύμβολα συγγένειας και διαδοχής καθόλου τυχαία. 

dar

Ο Ροζέ είναι ένας άνθρωπος που μόνος θεός του είναι το χρήμα. ο Σαίξπηρ στους περίφημους στίχους του Τίμωνα του Αθηναίου, γράφει..

Χρυσός, αυτό το κίτρινο, απαστράπτον, πολύτιμο μέταλλο;
…πόρνη, εσύ, ολόκληρης της ανθρωπότητας…

Ο Ροζέ έχει ξεριζώσει ήδη από μέσα του κάθε τι το ανθρώπινο ενώ η αλλαγή που κυοφορείται στο εσωτερικό του Ιγκόρ είναι η ελπίδα που μπορεί να υπάρξει μόνο "αν βρεις την απόσταση που σε χωρίζει από τους άλλους, όταν δηλαδή ενωθείς μαζί τους", λέει Αντόνιο Πόρτσια. Ο Ιγκόρ ενώνεται μαζί τους δίνοντας μια υπόσχεση. 

Όταν δένει τον Ροζέ στην αλυσίδα, όχι μόνο αποκαλύπτει την πραγματική φύση του πατέρα-αφέντη αλλά ταυτόχρονα απελευθερώνει τη δική του ύπαρξη, έτοιμος να συναντήσει τη συμπόνοια, την αλληλεγγύη, την αυτοεκτίμηση, να δει για πρώτη φορά τον βαθύτερο και άγνωστο εαυτό του μέσα στα μάτια του Άλλου. Μια θαμπή χαραμάδα φωτός βρίσκεται μπροστά στον Ιγκόρ και την Ασιτά.
Ο κινηματογράφος τους γεννιέται από ένα ισχυρό ηθικό κίνητρο δίνοντας μας μια ταινία που πρέπει να τη σκεφτούμε με την καρδιά και να τη νιώσουμε με το μυαλό.

dardenne