Δον Κιχώτης (1957)- (Don Kichot)

don

Γράφει η Ξένια Πηρούνια

EΣΣΔ, 1957

Σκηνοθεσία: Γκριγκόρι Κόζιντσεφ

Πρωταγωνιστούν: Νικολάι Τσερκάσοφ, Γιούρι Τολουμπέγιεφ

Διάρκεια:110'

 

«Να αλλάξεις τον κόσμο φίλε Σάντσο, δεν είναι τρέλα, ούτε ουτοπία, είναι δικαιοσύνη'»,  λέει ο Δον Κιχώτης στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες το οποίο γράφεται μέσα στη φυλακή μεταξύ 1596-1598 που βρίσκεται κατηγορούμενος για χρέη και αφορισμένος από την Εκκλησία της Σεβίλλης. 

Η Ιστορία είναι περιπλάνηση και η κάθε εποχή έχει την Οδύσσεια που της αρμόζει.Ο ιστορικός χρόνος δίνει το χώρο και την ιδιαίτερη μορφή στην ανθρώπινη περιπλάνηση.

Αρχαίος Νόστος που κλείνει τον κύκλο στην περίπτωση του Οδυσσέα του Ομήρου ο οποίος επιστρέφει στην Ιθάκη.

Χωρίς επιστροφή, ατέρμων δονκιχωτική εξόρμηση που ανοίγει τον κύκλο και μιλά για αυτό –που –δεν έχει – έρθει – ακόμη στον Δον Κιχώτη ντε λα Μάντσα του Θερβάντες.

Αναζήτηση μέχρις εσχάτων της Μεγάλης Λευκής Φάλαινας, του απόλυτου όταν μιλάμε για το Μόμπι Ντικ του Μέλβιλ που δείξαμε την περασμένη Δευτέρα όπου παρακολουθούμε το ταξίδι ενός σαλεμένου καπετάνιου ονόματι Αχαάβ, που έχει βάλει σκοπό της ζωής του να ανακαλύψει και να σκοτώσει μια θηριώδη λευκή φάλαινα με το όνομα Μόμπυ Ντικ.

don

Κάθε μρφή από αυτές, γράφει ο Σάββας Μιχαήλ στο βιβλίο του «Μορφές της περιπλάνησης» είναι μια διαφορετική ιστορική εμπειρία της περιπλάνησης αλλά και μια διαφορετική αντίληψη για την περιπλάνηση μέσα στην Ιστορία και μια άλλη, κάθε φορά, αφήγησή της. Εκείνο που διαμεσολαβεί την εμπειρία, την αντίληψη και την αφήγηση είναι η ίδια η Ιστορία των βασάνων και των αγώνων των ανθρώπων. Οι Μορφές της Περιπλάνησης, όπως αυτή του Οδυσσέα, του Δον Κιχώτη, του  είναι μορφές αντικειμενικής υλικής ιστορικής ύπαρξης και συνάμα μορφές της μεταβαλλόμενης αυτοσυνείδησης της Ιστορίας στην κίνηση και την αλλαγή της.

Μια Μορφή της Περιπλάνησης δεν είναι η αναπαράσταση μιας εποχής ή του πνεύματός της - εναντιώνεται, συνήθως ανοιχτά, στο πνεύμα της εποχής και κάνει ορατό ό,τι αόρατο κρύβεται σ' αυτήν. Τέτοια ήταν η ομηρική Οδύσσεια και ο Δον Κιχώτης του Miguel de Cervantes Saavedra κι ο Μπόμπυ Ντικ του Herman Melville κι ο Οδυσσέας του James Joyce κι ο Μέγας Ανατολικός του Ανδρέα Εμπειρίκου.
Συγκροτούν διαλεκτικές εικόνες, με την έννοια που δίνει στον όρο ο Μπένγιαμιν: κάθε Μορφή της Περιπλάνησης, κάθε ένας από αυτούς τους ήρωες ή αντι-ήρωες αν θέλετε, είναι ένας αστερισμός των αντιφάσεων της εποχής στο υψηλότερο σημείο της έντασής τους.

 Τα ιπποτικά μυθιστορήματα αναπτύχθηκαν ως λογοτεχνικό είδος το μεσαίωνα, είδος που απόκτησε μεγάλη δημοφιλία. Παράγονταν μαζικά και ασταμάτητα, θα μπορούσαν κατά κάποιο τρόπο να συγκριθούν με τα μετέπειτα αστυνομικά. Ο Θερβάντες, που εμφανίζεται πολύ αργότερα, στέκεται κριτικά σ' αυτό το λογοτεχνικό είδος. Μπορεί μάλιστα κανείς να ισχυριστεί ότι το μυθιστόρημά του «Δον Κιχώτης» γεννιέται σαν αντίδραση στη συγκεκριμένη λογοτεχνία, σαν μια παρωδία του είδους ενώ την ίδια στιγμή κατασκευάζει τη φιγούρα του ανθρώπου που αναζητά τη δικαιοσύνη ακόμη κι αν αυτό φαντάζει μια τρέλα όπως φαντάζει ανεκπλήρωτο και σήμερα.

don

Παρόλ’ αυτά,  ο Έρνστ Μπλοχ, ο φισόσοφος της ελπίδας όπως είναι γνωστός αναφέρει πως η ουτοπία δεν είναι το ανέφικτο της δυνατότητας ενός άλλου κόσμου αλλά είναι ακριβώς αυτή η δυνατότητα του ανέφικτου να πραγματωθεί.

Ο κοζιντσεφικός Δον Κιχώτης είναι μια τέλεια αναφορά του πνεύματος του μεγάλου Θερβάντες. Θα διαβάσουμε ένα απόσπασμα από συνέντευξη του Κόζιντσεφ που εκθέτει τις προθέσεις του και νομίζουμε ότι βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το αποτέλεσμα. 

«Δεν ήταν στις προθέσεις μας να φτιάξουμε έναν Δον Κιχώτη που βρίσκεται σε αντίθεση με το γύρω του κόσμο. Διαφωνώ με τις ερμηνείες που αντιμετωπίζουν τον Σάντσο Πάντσα σαν το αντίθετο του Δον Κιχώτη, που αντιμετωπίζουν δηλαδή τον Δον σαν ονειροπαρμένο και τον Σάντσο σαν χωριάτη κοιλαρά. Το μυθιστόρημα του Θερβάντες έχει έναν μόνο ήρωα που εμφανίζεται κάτω από τρεις μορφές: ο Δον, ο Σάντσο και η Δουλτσινέα δεν είναι παρά οι τρεις πλευρές του ισπανικού χαρακτήρα: ονειροπόλος- πρακτικός – εξημμένος. Ήθελα να γυρίζω ένα κωμικό λαϊκό έπος για έναν άνθρωπο γεμάτο οράματα που ωστόσο δεν πετυχαίνει τίποτα με όπλο μια σπασμένη λόγχη κι ένα κοκκαλιάρικο άλογο. Ο θεατής τον συμπαθεί γιατί είναι καλός, αλλά γελάει κιόλας διότι προσπαθεί να επιβάλλει την κοινωνική δικαιοσύνη με αυτά τα αστεία μέσα που διάλεξε. Ο Δον είναι ένας λαϊκός ήρωας βγαλμένος κατευθείαν από τη δημοτική παράδοση και το κωμικό έπος. Γι’ αυτό ακριβώς θελήσαμε να φτιάξουμε μια κωμωδία άλλοτε χαρούμενη κι άλλοτε λυπητερή για έναν καλό άνθρωπο που προσπάθησε να φέρει στη γη την κοινωνική δικαιοσύνη , και μάλιστα σε μια εποχή κατά την οποία η δικαιοσύνη μόνο αντικείμενο χλευασμού θα μπορούσε να είναι.»