Φράουλα και Σοκολάτα | 1993
Fresa y Chocolate | Τόμας Γκουτιέρες Αλέα, Χουάν Κάρλος Τάμπιο | 1993 | Koύβα | Πρωταγωνιστούν: Χόρχε Περουγκορρία, Βλαντιμίρ Κρουζ | 108'
«Μια ταινία δεν μπορεί ν' αλλάξει τον κόσμο, αλλά πρέπει να την δημιουργούμε σαν να μπορούσε να το κάνει.» -Julio García-Espinosa (σκηνοθέτης και ιδρυτικό μέλος του ICAIC)
Στην Αβάνα του 1979, ένας ομοφυλόφιλος καλλιτέχνης ερωτεύεται έναν υποστηρικτή του κομμουνιστικού κόμματος και κατ' επέκταση ομοφοβικό φοιτητή...Τον προσεγγίζει και μ' ένα μικρό ψέμα τον οδηγεί στο διαμέρισμά του. Εκείνος όμως θεωρώντας τον επικίνδυνο για το καθεστώς και μετά από παροτρύνσεις φίλων προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τη γνωριμία τους για να τον κατασκοπεύσει...Κι ενώ η ταινία στο ξεκίνημά της μας προϊδεάζει για μια ερωτική κατά βάση ιστορία, αυτό που θα ακολουθήσει είναι εντελώς διαφορετικό. Δεν είναι μια ταινία που σκοπεύει να αποπλανήσει το σώμα αλλά το μυαλό του Δαυίδ και το δικό μας μέσα από την κριτική υπεράσπιση του καθεστώτος.
O Τόμας Γκουτιέρες Αλέα, ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες της Κούβας και από τους ιδρυτές του Κουβανικό Ινστιτούτο Τέχνης και Κινηματογραφικής Βιομηχανίας (ICAIC), σε συν-σκηνοθεσία με τον Χουάν Κάρλος Τάμπιο μέσα από την ταινία αποκαλύπτει την (αυτο)κριτική μιας κοινωνίας που θεωρούσε την ομοφυλοφιλία αντιεπαναστατική στάση και προϊόν του καπιταλισμού. Και που μέσα σε 20 χρόνια έφτασε στα τέλη της δεκαετίας του '70 στην πλήρη μεταστροφή αυτού.
Το 1979 η ομοφυλοφιλία παύει να αποτελεί ποινικό αδίκημα στην Κούβα και η ανιψιά του Φιντέλ και κόρη του Ραούλ, η Μαριέλα Κάστρο, ως διευθύντρια του Κέντρου Σεξουαλικής Εκπαίδευσης (CENESEX) αναλαμβάνει «προστάτιδα» της κοινότητας την ίδια στιγμή που στις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής ακόμα και σήμερα το θέμα αποτελεί ταμπού. Η επανάσταση του 1959 επέτρεψε στον κουβανικό λαό να επιτύχει την εθνική κυριαρχία και να θέσει υπό αμφισβήτηση πολλά, όπως τον φυλετικό διαχωρισμό όμοιο με αυτόν του άπαρτχάιντ που υπήρχε πριν , την απαραίτητη προϋπόθεση παρθενίας των γυναικών για τον γάμο, την δυνατότητα διαζυγίου, τον αποκλεισμό των μονογονεϊκών οικογενειών και των ανύπαντρων γυναικών, και πολλά ακόμη.
Όποια σφοδρή κριτική κι αν θέλει να κάνει κανείς αρκεί να κοιτάξει την κατάσταση στη γειτονική Αιτή και Ονδούρα για μπορέσει να θέσει τα πράγματα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο κριτικής. Πρέπει να δούμε τη υπήρχε πριν σε αυτή τη χώρα και τι έγινε μετά την αποκαθήλωση του υποστηρικτή των ΗΠΑ δικτάτορα Μπατίστα από την Επανάσταση που ξεκίνησαν ο Καμίλο Σιενφουέγκος, ο Τσε Γκεβάρα και ο Φιντέλ Κάστρο. Το 2007 καθιερώνεται στην Κούβα ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Ομοφοβίας, ξεκινούν καμπάνιες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης τόσο κατά των προκαταλήψεων όσο και για θέματα AIDS και ΣΜΝ, ενώ πλέον επιτρέπονται – και μάλιστα δωρεάν - οι επεμβάσεις αλλαγής φύλου.
Σε μια δύσκολη για την Κούβα εποχή, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, η ταινία επικεντρώνεται στους δύο πρωταγωνιστές που εν τέλει θα κατανοήσουν και θα αποδεχτούν ο ένας τον άλλο όπως είναι, κόντρα στα κοινωνικά και ηθικά ταμπού αποδεικνύοντας ότι το μεγαλύτερο μάθημα στις σχέσεις των ανθρώπων είναι η αλληλεγγύη μεταξύ τους.
Και αυτό την αλληλεγγύη της Κούβας είναι κάτι που δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς. Πέρα από το ότι η Κούβα μέσα σε λίγες δεκαετίες εξάλειψε ουσιαστικά τον αναλφαβητισμό με το τωρινό ποσοστό μόρφωσης των πολιτών αγγίζει το 98%, η παιδεία είναι προσβάσιμη σε όλους ανεξαιρέτως, το ποσοστό της παιδικής θνησιμότητας είναι το μικρότερο στην αμερικανική ήπειρο, ενώ το κουβανικό σύστημα υγείας (δωρεάν για όλους) θεωρείται – δικαίως – από τα καλύτερα στον κόσμο φτάνοντας πέρυσι να γίνει η πρώτη χώρα του κόσμου που κατάφερε να εξαλείψει την μετάδοσης του ιού του aids από τη μητέρα στο παιδί.
Κλείνοντας θα σταθώ στο τελικό μήνυμα της ταινίας που νομίζω ότι είναι η αλληλεγγύη των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου εθνότητας, σεξουαλικού ή θρησκευτικού προσδιορισμού. Η πρώτη ιατρική ομάδα κουβανών στάλθηκε το 1960 στην κατεστραμμένη τότε απ’ τον σεισμό Χιλή. Από το 1960 έως το 1980 η κουβανική κυβέρνηση απέστειλε άμεσα ιατρική βοήθεια σε 16 χώρες που είχαν πληγεί από φυσικές καταστροφές και πολέμους. Τον Αύγουστο του 2005, η κυβέρνηση Κάστρο προσφέρθηκε να στείλει ομάδα γιατρών στις ΗΠΑ έπειτα απ’ τον καταστροφικό τυφώνα Κατρίνα. Η κυβέρνηση Μπους αρνήθηκε. Το ίδιο έτος, τον Οκτώβριο του 2005, απέστειλε το μεγαλύτερο αριθμό εξειδικευμένου ιατρικού προσωπικού (2.500 άτομα) στο Πακιστάν έπειτα απ’ τον σεισμό που ισοπέδωσε πόλεις και χωριά. Οι κουβανοί εργάστηκαν επί πέντε μήνες σε 32 νοσοκομεία, κάνοντας περίπου 10.000 εγχειρήσεις. Το ίδιο έκανε πρόσφατα με τόν ιό Ebola στη Δυτική Αφρική το 2014 και το 2015, ή τον πρόσφατο Σεπτέμβρη του 2017 σε αρκετά νησιά της Καραϊβικής που επλήγησαν από τον τυφώνα Ίρμα όπου περισσότεροι από 750 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας έφτασαν στην Μπαρμπούντα, Άγιο Χριστόφορο, Μπαχάμες, Δομινίκα και Αϊτή.
Ο Αλέα και ο Τάμπιο μπορεί σε αυτή την ταινία να μην ψάχνουν όπως στην αρχή της καριέρας του o πρώτος, (στις ταινίες «Ιστορίες της επανάστασης» , «Ο θάνατος ενός γραφειοκράτη» ή στις «Ημέρες υπανάπτυξης») την κινηματογραφική φόρμα και την εξέλιξη της κινηματογραφικής γλώσσας.
Η ουσία του «Fresa y Chocolate» βρίσκεται στους διαλόγους μεταξύ των δύο ανδρών, στη σταδιακή μετάβαση από την απόρριψη και την προκατάληψη στην περιέργεια και τελικά στην αποδοχή του διαφορετικού. Στην ικανότητα των ανθρώπων να αλλάζουν οι ίδιοι και κατά συνέπεια να αλλάζουν και την πορεία των πραγμάτων αν θέλουν. Αυτό που έκανε και η Κούβα ανεξαρτήτως τελικής έκβασης.
